دوره ابتدایی:
دوره آموزشی رسمی کودکان است. به مدارس اموزشی این دوره دبستان گفته می شود.
در ایران، دوره ابتدائی یا دوره دبستان، یک دوره ۶ ساله‌است که دانش آموزان در سن ۷ سالگی وارد شده و پس از ۶ سال از این مقطع آموزشی وارد راهنمایی می‌شوند. در حال حاضر دوره ی ابتدایی شامل شش پایه است. دانش آموزان پس از کسب شرایط قبولی در شش پایه، وارد مقطع راهنمایی می شوند.
دورهٔ ابتدائی به لحاظ رشد، تربیت و تکوین شخصیت کودکان دورهٔ بسیار مهمی است. این دوره را دورهٔ اطاعت، تأدیب، خلاقیت و بروز استعدادهای عمومی هم گفته‌اند. این سطح از آموزش به نامهای تعلیمات ابتدائی، تعلیمات اجباری، آموزش همگانی و آموزش عمومی خوانده شده‌است.
پیش از تشکیل دبستان‌ها به سبک جدید، در خانه‌ها، مساجد و به‌ویژه مکتبخانه‌ها انجام می‌گرفته‌است.
فکر تأسیس مدارس از جمله مدارس ابتدائی با تأسیس وزارت علوم در سال ۱۲۷۲ ق به‌تدریج گسترش یافت. طبق قانون اساسی معارف، مصوب ۱۲۹۰ ش سن ورود به مدارس و مکاتب ابتدائی، هفت سال تعیین و تعلیمات ابتدائی برای همهٔ ایرانیان اجباری شد. به‌موجب این قانون، برنامهٔ مدارس و مکاتب از طرف وزارت معارف تعیین می‌شد.
در سال ۱۳۰۲ ش وزارت معارف، تصمیم به اصلاح مکاتب گرفت و به‌موجب آئین‌نامه‌ای که در ۲۷ بهمن ۱۳۰۳ به تصویب شورای عالی معارف رسید، تأسیس مکاتب جدید منوط به اجازهٔ وزارت معارف گردید و باید برنامهٔ مصوب این وزارتخانه در مکاتب تدریس می‌شد.
با افزایش تعداد مدارس جدید و اعزام معلمان از شهر به روستاها به‌تدریج تعداد مکتبخانه‌ها کاهش یافت. در سال تحصیلی ۱۳۳۱-۱۳۳۲، ۶۱۱ مکتبخانه با ۱۷۱۴۶۸ دانشآموز وجود داشت که تا سال ۱۳۴۰ به‌تدریج از تعداد آنها کاسته و تا سال ۱۳۴۰ تقریباً به فراموشی سپرده شد و به‌جای آنها مدارس ابتدائی در روستاها توسعه پیدا کرد.
تا سال ۱۳۴۴ ش طبق قانون، تعلیمات ابتدائی اجباری شش سال تعیین شده بود. از سال تحصیلی ۱۳۴۵ - ۱۳۴۶ طبق طرح اصلاح نظام آموزش و پرورش ایران (نظام جدید)، تعلیمات عمومی کشور در دو مرحلهٔ ابتدائی و راهنمائی تحصیلی مطرح شد و دورهٔ ابتدائی به‌عنوان اولین مرحلهٔ تعلیمات عمومی شامل پنج سال اعلام گردید.
در اردیبهشت ۱۳۵۰ قانونی با عنوان قانون اصلاح قانون آموزش و پرورش عمومی و اجباری و مجانی به‌تصویب رسید.در این قانون آمده‌است:
دورهٔ تعلیمات عمومی و اجباری کشور در دو مرحله اجراء می‌شود که مرحلهٔ اول آن دورهٔ پنج‌سالهٔ ابتدائی و مرحلهٔ دوم آن دورهٔ سه سالهٔ راهنمائی تحصیلی است. وزارت آموزش و پرورش مکلف است پس از اجراء مرحلهٔ اول در سراسر کشور، اجراء مرحلهٔ دوم را در هر نقطه که موجبات آن فراهم باشد، اعلام نماید؛ بنابراین با تصویب این ماده واحده قسمتی از مادهٔ ۲ قانون تعلیمات اجباری مصوب ۱۳۲۲ لغو گردید و دورهٔ ابتدائی از شش سال به پنج سال با عنوان مرحلهٔ اول تعلیمات عمومی تغییر یافت.
همچنین مطابق اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همهٔ ملت تا پایان دورهٔ متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفائی کشور بهطور رایگان گسترش دهد.ودر سال۱۳۹۰قانون جدیدی تصویب شد که دوره ی ابتدایی از۶ سال تشکیل شودو دوره های تحصیلی به ترتیب ۶ ۳و۳ ساله شدند.این قانون سال ۱۳۹۱ اجرا می شود.
بررسی روند رشد کمی دانشآموزان مدارس ابتدائی نشان می‌دهد که این دوره تا سال ۱۳۷۰ همواره از رشد زیادی برخوردار بوده‌است.
طبق آمار رسمی وزارت آموزش و پرورش ایران در سال ۱۲۹۷ ش تعداد ۲۴ هزار و ۳۳ دانشآموز در ۴۵ دبستان و در سال ۱۳۳۱ تعداد ۷۳ هزار و ۷۹۳ دانشآموز در ۵ هزار و ۶۷۵ دبستان مشغول تحصیل بودهاند.
در سال تحصیلی ۱۳۷۶-۱۳۷۷ این رقم به ۸ میلیون و ۹۳۸ هزار و ۲۳۷ نفر رسیده‌است که ۸۱/۵۲ درصد آنها پسر و ۱۹/۴۷ درصد دختر بودهاند. این تعداد در ۶۲ هزار و ۶۵۹ باب مدرسه دولتی و غیرانتفاعی تحصیل کردهاند. تعداد دانشآموزان ابتدائی در سال تحصیلی ۷۵-۷۶ حدود ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده‌است. در سال تحصیلی ۱۳۷۶-۱۳۷۷ کمتر از ۵۰ درصد دانشآموزان کشور در دورهٔ ابتدائی بودهاند. در این سال حدود ۳۹۵ هزار کارمند رسمی و پیمانی در این دوره شاغل بودهاند که ۱۱/۴۷ درصد آنها مرد و ۸۹/۵۲ درصد زن بوده‌است. از تعداد ۳۰۲ هزار معلم دورهٔ ابتدائی ۳۵/۵۸ درصد دیپلم، ۱۵/۳۲ درصد فوق دیپلم و ۱۴/۶ درصد لیسانس و بالاتر و ۳۶/۳ درصد کمتر از دیپلم بودهاند.
در سال تحصیلی ۷۶-۷۷ از ۸ میلیون و ۹۳۸ هزار و ۲۳۷ نفر ۸۱/۵۲ درصد پسر و ۱۹/۴۷ درصد دختر بودهاند.
در سال تحصیلی ۱۳۷۶-۱۳۷۷ از ۸ میلیون و ۹۳۸ هزار و ۲۳۷ دانشآموز ابتدائی، ۵ میلیون و ۲۱۹ هزار و ۵۷۸ نفر در مناطق شهری (۴۰/۵۸ درصد) و بقیه در مناطق روستائی مشغول به تحصیل بودهاند.
اولین مرحله کلاس اول است البته قبل از کلاس اول به دلخواه بعضی به دوره ی پیش دبستانی میروند بعد از کلاس اول کلاس دوم اغاز می شود.درکلاس سوم دانش اموزان در درس قران مهارت پیدا می کنند.کلاس چهارم دوره ی پایه است. در کلاس پنجم دانش اموزان فارسی را به خوبی می اموزند وبه کلاس ششم وارد می شوند. این پایه نو تاسیس است و دارای کتب بروز تر است و بر مساله اخلاق تاکید دارد.
در اصطلاح آموزش و پرورش ایران به یک ماه اول سال اول ابتدایی (مهرماه) دورهٔ آمادگی (با پیش‌دبستان اشتباه نشود) می‌گویند. این دوره با توجه به روش خاص آموزش زبان فارسی، مرحلهٔ مهمی در فرایند زبان آموزی است. در طی این دوره دانش آموزان صداهای زبان فارسی را یادگرفته .و با محیط مدرسه آشنا می‌شوند.
آموزش زبان یا زبان آموزی از دو بخش تشکیل شده که عبارتند از: صدا آموزی و حرف آموزی یا آموزش نوشتن. صدا آموزی پایهٔ اصلی روش تدریس زبان فارسی است و زمان آن معمولاً در مهرماه سال اول تحصیل یا پایهٔ اول ابتدایی است.
ازوسایل لازم جهت آموزش دراین دوره، لوحه‌ها ی آموزشی هستند که هرکدام حاوی تصاویری از اشیا، موجودات، وسایل و نیز پدیده‌های طبیعی مانند باران، طلوع وغروب خورشید، فعالیتهای روزانهٔ افراد چون مسواک زدن، شستن دست و صورت، لباس پوشیدن و...، می‌باشند. برخی از لوحه‌ها هم در اصل داستانی در قالب تصاویر هستند. در بخش پایین لوحه‌ها زیرنویسهایی در نظرگرفته شده تا شاگردان با انجام آنها به شکل غیرمستقیم نحوهٔ نوشتن شکل حروف را یادبگیرند.آموزگار با این پیش فرض که تصاویر برای همهٔ یادگیرندگان آشنا بوده و آنها را می‌شناسند، فعالیتهای آموزشی را آغاز می‌کند.
دیگر وسیلهٔ آموزشی، کتاب درسی فارسی پایهٔ اول ابتدایی است که تصویر این لوحه‌ها عیناً وبه همان ترتیب، دراین کتاب درسی نیز چاپ شده‌است.
دانش آموزان به تدریج و با راهنمایی آموزگارهرتصویررا نام برده، یا داستان لوحه را بیان کرده ودرقالب کلمات معنی دار، با صداهای زبان فارسی کاملاً آشنا می‌شوند. در این مدت شاگردان با مدرسه خوگرفته، به حرف زدن در جمع عادت کرده، اشکالات تلفظی آنها مشخص شده و آموزگار شناخت بیشتری از آنان به دست می‌آورد. نوآموزان با انجام زیرنویسهای لوحه‌ها، برای دورهٔ حرف آموزی - نوشتن حروف- آماده می‌شوند.
از لوحهٔ شمارهٔ هفت به بعد آموزش بخش کردن و سپس صداکشیدن کلمات آغاز می‌شود تا یادگیرندگان، این دو مهارت مهم را که پایه و اساس روش خاص آموزش زبان فارسی در پایهٔ اول ابتدایی هستند، کسب کنند.
زمانی می‌توان گفت دورهٔ آمادگی با موفقیت به پایان رسیده که دو توانایی در شاگرد به وجود آمده باشد. اول این که هرگاه واژه‌ای را به شاگرد ارائه دهیم بتواند آن را به راحتی بخش کرده، صداهای هر بخش و درنهایت تمام کلمه را به تفکیک بیان کند و دوم اگر صداهای واژه‌ای را بیان کنیم، دانش آموز آن واژه را شناخته و برزبان آورد.تجربه نشان داده اگر این دورهٔ آموزش با موفقیت به انجام برسد، دانش آموزان در یادگیری زبان فارسی در حد اهداف آموزشی دورهٔ ابتدایی کاملاً موفق خواهند بود.
بقیه ی سال تحصیلی به آموزش حرف آموزی یا آموزش نوشتن اختصاص دارد.
در کلاس دانش آموزان به همراه داشتن نقاله،گونیا،خط کش،پرگار،مداد یا اتود،پاک کن وخودکار(آبی-مشکی-قرمز)
وسایل آموزشی جهت دوره ی حرف آموزی کتاب فارسی مخصوص پایه ی اول ابتدایی، جدول حروف الفبا و تابلو کلاس که خط کشی شده است.
کتاب درسی فارسی که اکنون از دو کتاب فارسی و کار فارسی تشکیل می شوددیگر وسیله ی آموزشی، پایه ی اول ابتدایی است. که تصاویر لوحه های آموزشی عیناً وبه همان ترتیب، دراین کتاب درسی نیز چاپ شده است. در بخش بعدی کتاب، آموزش نوشتن حروف و نیز متون ساده ای برای تمرین خواندن، نوشتن و ارزشیابی از آموخته های شاگردان در نظر گرفته شده است. متن دروس کتاب با خط نسخ نوشته شده است.
جدول حروف الفبا از دیگر وسایل آموزشی است. پس از پایان تدریس و یادگیری هرحرف توسط دانش آموزان، شکل یا اشکال مختلف آن توسط معلم در جدول نوشته می شود. این جدول درجلوکلاس و کنار تابلو نصب شده و تا پایان سال باقی می ماند. جدول الفبا علاوه بر یادآوری شکل حروف به یادگیرندگان، پیشرفت تدریجی کلاس را نشان داده و با تکمیل آن شاگردان می فهمند که یادگیری حروف الفبا به پایان رسیده است.
در ابتدای سال تحصیلی و آغاز دوره ی آمادگی، آموزگار تابلو کلاس را با استفاده از رنگ و یا ماژیک خط کشی می کند. این خطوط به آموزگار و دانش آموزان اجازه می دهد که تمرین زیرنویس لوحه ها و بعدها شکل حروف مختلف را به شکلی صحیح بنویسند.
پس از اتمام لوحه های آموزشی، آموزش نوشتن آغاز می گردد. آموزگار باید مطمئن باشد که دو مهارت بخش کردن و صداکشیدن را دانش آموزان به خوبی یادگرفته باشند و سپس دوره ی حرف آموزی را آغاز کند.
صداهای زبان فارسی به تدریج و در قالب کلماتی که کلمه ی کلیدنامگذاری شده آموزش داده شده و سپس نوشتن آنها آموزش داده می شود. پس از آموزش هر حرف، شکل یا اشکال مختلف آن توسط آموزگار در جدول الفبا نوشته می شود. در این جدول صامتها بارنگ آبی، مصوتها با رنگ قرمز و سایر علائم با رنگ سبز نوشته می شوند.
کلمه ای که صدای جدید در قالب آن آموزش داده می شود کلمه ی کلید نامیده می شود. کلمه ی کلید دارای مشخصاتی به این شرح است: اسم ذات باشد. برای دانش آموزان شناخته شده باشد. حتی الامکان یک بخشی باشد. صدای جدید اگر مصوت است ابتدا در اول کلمه و اگر صامت است ابتدا در آخر کلمه ی کلید آمده باشد