ارزشیابی توصیفی

*ارزشیابی توصیفی ازسوی کدام دیدگاه روانشناسی یادگیری، مطرح شده است؟

مقدمه:

دنیایی که امروزه دانش آموزان باآن مواجه هستنددرحال تغییراست.عصرفناوری اطّلاعات وایده ی جهانی شدن،تربیت شاخص های کسب موقعیت های زندگی رادگرگون ساخته است.توانایی سازگاری با بحران هاونیازهای عصرجدیدمستلزم آموزش ویادگیری مهارت هایی چون تفکرانتقادگری، تحلیل وتفسیراطّلاعات واستفاده ازآن درتصمیم گیری دانش آموزان است.

یکی ازمهم ترین کارکردهای نظام آموزشی،تربیت انسان هایی است که بتوانندباحضورفعّال وپویادرنظام اجتماعی،موثروشاداب زندگی کنندودرعبورازفرازوفرودهای زندگی ویافتن راه درست ازنادرست موفق باشند.

بااین وصف کدام دیدگاه می تواندمبانی نظری اهداف زندگی متغییرانسان امروزرابه طورمحکم ارائه دهد؟

رفتارگرایان،شناخت گرایان،فراشناختیان و... ؟!باملاک و معیارکدام دیدگاه می توان کارکردهای آموزشی را درآن سطح سنجش وارزیابی کرد؟کمیت می تواندپاسخگوباشد یاکیفیت؟

*دیدگاه رفتارگرایان:

بااندیشه های هال،ثورندایک،اسکینر،گانیه و... این دیدگاه درموردآموزش ویادگیری تااواخرقرن بیستم تقریباًدرسراسردنیامطرح بود.بااین نظرکه یادگیری دراثرارتباط بین محرک وپاسخ صورت می گیردوتحت قوانین خاص،اصول یادگیری ایجاد وتوسعه یافته وازطریق((تقویت))ارتباط بین محرک- پاسخ (قوّت ویاتضعیف)تغییرمی بابد.

هرهدف یادگیری دراین دیدگاه به بخش های کوچک تقسیم شده وبراساس فرمول وقواعد((تقویت))هرهدف به دست می آید.

ازطریق پیمودن گامهای متوالی دانش ومعرفتی، یادگرفته می شودومهارتی آموخته ،که تفسیراین دیدگاه به قرارذیل می باشد:

1- یادگیری ازطریق انباشت اجزاء پدیدمی آید.

2- یادگیری دارای توالی وسلسله مراتب است.

3- انتقال یادگیری ازمحیطی به محیط مشابه آن صورت می گیرد.

4- آزمون هابایدتکرارشود وازتحقق هرگام طمینان حاصل گرددتامقدمه ای برای گام بعدی شود.

کارمعلّم درآموزش هم براساس انتقال وتکراراست وباآزمون های پی درپی سنجیده می شود ودانش آموزهم فقط مطالب رادرحافظه نگه می داردوبدون تغییرپس می دهد.دراین نوع آموزش رقابت ونخبه پروری بیشتر به چشم می خورد.

*دیدگاه شناخت گرایان:

این دیدگاه بیشترتحت تأثیرافکارروان شناسان گشتالتی ازجمله:پیاژه،برونر،ویگوتسکی وخصوصا جان دیویی شکل گرفته است.آن هایادگیری راامری پیچیده می دانندکه ازراه های گوناگون درتمامی محیط هاوموقعیت ها رخ می دهد.

فراگیران می توانندبااستفاده ازتجارب خود،دانش را بسازنند.دانش، حاصل تعامل وی باجهان طبیعی ومحیط اجتماعی وفرهنگی است.که اصول این نظریه به قرارزیرمی آید:

1-     توانایی عقلانی به صورت اجتماعی وفرهنگی رشدمی نماید.

2-     یادگیری جدیدازطریق دانش های قبلی ودیدگاه های فرهنگی فرد،شکل می گیرد.

3-     فهم ودرک عمیق درانتقال یادگیری اصل اساسی ومهم است.

دراین دیدگاه بیشتربرجنبه های فکری وخودنظم دهی یادگیرندگان تأکیدمی شود.زیرایادگیری حول محورچگونگی تفسیریادگیرندگان ازدانش وبه کارگیری درمسایل پیچیده وحل آن دورمی زند.که باآزمون های عینی وچندگزینه ای(مداد-کاغذی)قابل سنجش نیستند.

کارمعلّم براساس این دیدگاه هدایت گری وتسهیل کننده وعضو گروه ها وتیم های یادگیری کلاس به حساب می آید.

فراگیران هم درموقعیت فراهم شده باتعامل گرایی بین خودومحیط زندگی به فعالیت وکنکاش  می پردازندودانش های قبلی خودرابادانش های جدیدمرتبط می نمایندودانش نو پدید می آورند.

*دیدگاه فراشناختی:

برای اوّلین بارفلاول(1979.م)این دیدگاه رامطرح کرد.که درآن یادگیرندگان قادرهستندفرایندیادگیری خودراازطریق فرایند خودبازنگری وتقویت، تحریک نمایند.کلیّه ی فرایندهای شناختی مانند:تفکر،استدلال وفرایندهای پردازش اطّلاعات ویاذخیره سازی،بازیابی اطّلاعات و... ونحوه ی به کارگیری آن هادرجهت اهداف یادگیری دراین دیدگاه کاملاًموردتأکیدمی باشد.

نظام آموزشی رسمی اززمان های خیلی دورتحت تأثیردیدگاه رفتارگرایان ودراین اواخردیدگاههای شناخت گرایان وفراشناختیان قرارگرفته است.

زمانی که دیدگاه رفتارگرایان مطرح بود،آموزش حول محورانتقال مفاهیم وحفظ طوطی وارمفاهیم ومطالب علمی توسط فراگیران دورمی زد وآزمون های عینی ومداد- کاغذی بسیاررایج بودوبیشتر به نتایج حاصله ازیادگیری اهمیت داده می شد.

که بیشترهزینه ها صرف طراحی واجرا وتصحیح آزمون های کنکورو ورودی های مدارس خاص وامتحانات نهایی می گشت.

دراین اواخرجدیداً توجّه روبه سوی دیدگاه های شناختی وفراشناختی معطوف گشته است.این بارفرایندیادگیری مدنظراست.که فراگیران بامعلّم درکلاس خودمتعاملانه ارتباط بین دانش های قبلی وجدیدبوجودمی آورندودانش نو را می سازندتادرموقعیت های واقعی زندگی به کارببرند.

دراین حوزه مهارت ها،عادت های کاری،نگرش های اجتماعی،علاقه ها،ارج گذاری یاقدردانی،سازگاری وپرورش قوای جسمی وذهنی وکاربردآن دزندگی روزمره،بیشتراهمیت داده می شود.

آیاآزمون های کتبی قادربه سنجش وارزیابی آن ها می باشد؟شماچه فکرمی کنید؟!

انتظارات واهداف جامعه ی امروزی سبک هاوشیوه های معمول نظام آموزشی بیشترجوامع به ویژه جوامع  درحال توسعه رابه چالش کشانده است.که ضروریست هرچه زودتردراین خصوص به چاره اندیشی مبادرت شود.این امردرتغییردرشیوه های ارزشیابی درنظام آموزشی ایران ،به طورآزمایشی به چشم می خوردوملاک های کمی به توصیفی وکیفی درحال تغییرهستند.لازم است این طرح   به طورچشم گیردرسایر پایه های ابتدایی وحتّی راهنمایی به اجرادرآیدوبه تناسب آن روش های تدریس ومحتوای کتب درسی هم متحول گردندونگرش معلّم هم خصوصاًبه طورچشم گیر دست خوش این تغییرات گردد.

منابع:

1-     مجله ی رشدمعلّم شماره ی 6 نیمه ی دوم – آذرماه 1386

2-     حسنی،دکترمحمّد- احمدی ،دکترحسین-جزوه های ارزشیابی توصیفی .

سیف،دکترعلی اکبر-کتاب سنجش فرایندوفراورده ی یادگیری(روش قدیم وجدید).

هیواحیدری آموزگارپایه ی سوم دبستان شاهدپسران شهرستان مریوان بها ر- 88

(مجری طرح ارزشیابی توصیفی)

 -------------------------------------------------------------------------------------------------------

 *  ارزشیابی  از کتاب  هدیه های آسمان 

با  تحوّلی  که  در کتب  دینی  دوره ی ابتدایی   بوجود آمده، نحوه ی ارزیابی  آن  هم  دستخوش این تحوّل گردیده است.

عنوان هدیه های آسمان، نمایانگر آن است که  هر جلسه ی درسی،  یکی از هدیه هایی  که  در نظر گرفته  شده، تقدیم  فراگیران  شود تا  با  بررسی  جزئیّات    آن  هدیه ، دستورهای  بعدی را  قلبا  ًبرای  خود در  زندگی   به  اجرا در آورند.

ارزشیابی با سبک گذشته  هر گز به  تنهایی   قادر  نیست  در قالب   چند پرسش شفاهی و یا کتبی اهداف مورد نظر این کتاب را بسنجد و داوری  نماید.با این  سبک  فقط مقدار محفوظات ارزیابی  می شود  و  روند  کار معلّم هم  خیلی  آسان است.ولی  همیشه  آسان ترین  و  کوتاه ترین  راه، بهترین راه   نیست !  چون کوتاه ترین  راه   گاهی  انسان  را   به   قعر درّه  سوق   می دهد  و  امّا   پیچیده ترین  راه   هم   انسان   را    به   ستیغ کوه     می رساند.

آن  چه  در  ارزیابی  این  کتاب  مدنظر است  و   بیشتر  به  آن   اهمّیّت داده  می شود، جنبه های   عاطفی   و  مهارتی  فراگیران  است   که    با     شیوه ای   غیر  مستقیم  به  آن  توجّه می شود.  بیشتر    روحیه ی جستجو گری  ، ابراز  احساسات ،  اظهار عقیده    و  نظر، بحث  و  گفت  و  گوی فعّال، ابتکار، خطرپذیری و انعطاف پذیری  ملاک عمل قرارمی گیرد.

این کار   با  آزمون  های   مداد -  کاغذی    حاصل  نمی شود  و    نمره     هیچ   وقت  نمی تواند   تعیین  کند   که   تا  چه   اندازه    فراگیر    توانسته  است   با   انجام   اعمالی   نیّت  خود   را    خدایی    نشان  دهد     و    به    ایمانی  توأم   با    عمل   صالح   دست   یافته  باشد.در   این  جا  آن   چه   مهم است، مشاهده ی رفتار  و  عملکردهای   فراگیران   در انجام کار  و فعّالیّت ها   بوده   که  تا  چه  اندازه   به  این امر پرداخته شده است.

ارزشیابی   به    عنوان    یکی    از     مهم ترین   بخش ها    در    فرایند       یاددهی   –   یادگیری   ،  از   آن   جهت  قابل  توجّه است  که   می تواند  نمایی   از  زحماتی   باشد   که      یادگیرنده   و  یاددهنده   برای   رسیدن  به   اهداف   آموزشی   متحمّل   می شوند و    نشان    دهنده ی     میزان   پیشرفت  فراگیران  و  نیز  میزان  توانایی ها وموفبقیبت های فرا  دهندگان   باشد   و   فراتر  از  آن  ، ارزشیابی    می تواند   فرایندی    باشد  که    باز خوردی  از ضعف ها  به   منظور   بر  طرف  ساختن  آن   در  امر  شکل گیری  مفاهیم و  تولید  دانش در  ذهن ها   ایفای  نقش کند.

در   یک    مدل    سیستمی   طرّاحی  آموزشی  ،  ارزشیابی   می تواند   امر یادگیری  را  تسهیل  و  برای  رسیدن  به  اهداف  آموزشی  رهنمون   باشد. با  این   دیدگاه   موردی   به   اسم  ارزشیابی   پایانی  و  یا شب امتحان  در درس  هدیه های  آسمان  اصلاً وجود ندارد. بلکه  به  طور مستمر از ابتدای  تدریس  تا  پایان  آن  امر  ارزشیابی  به  چشم  می خورد. فراگیر  در  طول  فرایند   تدریس   مورد  مشاهده ی  کامل   قرار می گیرد   و     به     تمام   جنبه های  عاطفی  یادگیری  و مهارت های ذهنی او  توجبه  می گردد.   و به کمک  چک  لیست نکات  مورد انتظار ثبت و در نظر گرفته  می شود  و عملکردهای  فراگیر در حین  تدریس   و  انجام کتاب کار  در   یک   کار تیمی – گروهی  به  ارزیابی  مبادرت  می شود.

 * ابزارهای  ارزشیابی:

  ○مشاهده و تهیّه ی سیاهه ی رفتار به کمک  چک لیست ؛

   ○ تهیّه ی گزارش رفتاری  و عملکردی؛

   ○پوشه ی کارگروهی -  فردی دانش آموزان؛

   ○آزمون های  عملکردی.

   ○ گفت وگو با  هرفرد  و  یا گروه در خصوص دانستنی ها،مهارت ها  و نگرش ها...

 * ملاک و معیار ارزشیابی:

○ می تواند به صورت کمی  نمره ی 1 تا4  و با ضریب  5  ویا نمره ی بیست  برای  هر دانش آموز منظور گردد.

○  و یا ملاک  کیفی -  توصیفی مانند:عالی – خیلی خوب – خوب و متوسط  باشد.

 * نمونه ای ازیک چک لیست:

جمع	سایرموارد	خلّاقیت	انجام کتاب       کار	کارگروهی	حداقل 3 مورد از       فعالیت ها	مواردارزیابی نام فراگیران
						1- ..... 2- ..... 3- .....

هیواحیدری سرگروه آموزشی پایه ی سوم دبستان شهرستان مریوان پاییز- 88